Τα τελευταία μεγάλα συγκροτήματα της rock μουσικής ή πιο απλά οι τελευταίοι rock stars «πέθαναν» με το τέλος του προηγούμενου αιώνα. Αυτό βέβαια μπορεί να το πει λίγο - πολύ κάθε γενεά για τη μουσική της δεκαετίας κατά την οποία έζησε την εφηβεία και τα νεανικά της χρόνια... Όμως αυτή τη φορά υπάρχει και κάτι παραπάνω.

Ο κυριότερος λόγος είναι το Internet, κάποια από τις αναρίθμητες πλευρές του τουλάχιστον. Με την έλευση του myspace.com και άλλων ανάλογων διαδικτυακών τόπων αλλά και με το ελεύθερο downloading της μουσικής η μουσική βιομηχανία αλλάζει. Δεν εννοώ ότι αλλάζει απαραίτητα προς το χειρότερο, αυτό άλλωστε είναι στην κρίση καθενός... Το σίγουρο όμως είναι ότι αλλάζει άρδην και ταχύτατα.

Τα προτερήματα που έχει η «γενεά του Internet» είναι καταρχήν η ελεύθερη πρόσβαση σε οποιονδήποτε δίσκο και μουσικό είδος μπορεί να επιθυμεί να ακούσει σε μια δεδομένη στιγμή. Έχουμε τη δυνατότητα να παρακολουθούμε συγκροτήματα που δεν έχουν κυκλοφορήσει ούτε ένα δίσκο (αυτό δηλαδή που είναι το αντικείμενο της τακτικής ενότητας του παρόντος δισέλιδου «Ήχοι Από Το Διαδίκτυο»), να ακούμε κομμάτια τους και να τα αξιολογούμε.

Τρανταχτό παράδειγμα είναι οι Florence And The Machine, που έγιναν γνωστοί από το Διαδίκτυο και πριν κυκλοφορήσουν δισκογραφικά οτιδήποτε. Κάθε μουσικός πλέον έχει ένα βήμα για να ακουστεί και δεν εξαρτάται η μοίρα του αποκλειστικά από κάποιον παραγωγό που θα ακούσει τη δουλειά του και θα αξιολογήσει το αν πρέπει να γίνει γνωστή στο κοινό ή όχι. Από την άλλη όμως το Internet είναι τόσο αχανές ώστε, κάθε ημέρα να ακούς ένα νέο συγκρότημα, πάλι δεν θα έχεις ακούσει ούτε τα μισά εκείνων που μπορεί να σε ενδιαφέρουν.

Αυτή η απεριόριστη - με όποια έννοια μπορεί κανείς να δίνει σε αυτή την λέξη...- ελευθερία του Internet έχει αποτέλεσμα να μειώνονται τα έσοδα των δισκογραφικών εταιρειών. Αναγκαστικά λοιπόν αυτές περικόπτουν τα έξοδά τους και το πρώτο πράγμα που θα περικόψει βεβαίως μια εταιρεία είναι το προϊόν που της αποφέρει τα λιγότερα έσοδα, εκείνο το οποίο έχει το μεγαλύτερο ρίσκο.

Το προϊόν που φέρνει στην εταιρεία τα περισσότερα έσοδα είναι προφανώς αυτό που απευθύνεται στο ευρύ κοινό και, καλώς ή κακώς (κάκιστα κατά τη γνώμη μας, αλλά αυτό είναι ένα άλλο τεράστιο θέμα που απαιτεί ξεχωριστή και πολύ εκτεταμένη ανάπτυξη...), αυτό το κοινό δεν θα υποστηρίξει ούτε το rock ούτε την jazz ούτε καμία άλλη μουσική που απευθύνεται σε μια μειοψηφία.

Δέκα χρόνια νωρίτερα όμως -και χωρίς την κρίση που μαστίζει αυτή τη στιγμή κάθε οικονομική δραστηριότητα διεθνώς- η νοοτροπία των δισκογραφικών εταιρειών ήταν αρκετά διαφορετική. Συνοψιζόταν στο «θα κυκλοφορήσω τον δίσκο που προοιωνίζεται ευρεία κατανάλωση και αν μου κάτσει καλά και βγάλω αρκετά δίνω ένα μερίδιο των εσόδων μου και για τα άλλα προϊόντα μου, δηλαδή το rock κλπ Γιατί καμιά φορά δεν ξέρεις, μπορεί αυτό το συγκρότημα επίσης να μου κάτσει και να είναι οι νέοι Nirvana και να βγάλω πολλά λεφτά και από αυτό».

Το αποτέλεσμα αυτής της λογικής ήταν ότι κάποια συγκροτήματα που πραγματικά το άξιζαν χρηματοδοτήθηκαν για να κάνουν παραγωγές υψηλού κόστους και να βγάλουν δίσκους όπως ακριβώς τους ήθελαν, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τους Radiohead, από πολλές πλευρές το γκρουπ που μπορεί να θεωρηθεί το ανάλογο των Pink Floyd για την εποχή μας.

Δεν είναι τυχαίο όμως ακριβώς και το γεγονός ότι αυτό το - ακόμα δημοφιλέστατο, πρέπει να το τονίσουμε - συγκρότημα έχει υποχωρήσει από τη συνηθισμένη έως τώρα δισκογραφική αγορά, την πώληση των CD του από περισσότερο ή λιγότερο εξειδικευμένα καταστήματα, και διαθέτει την μουσική του με διάφορους τρόπους μέσω του Internet…

It’s still rock ‘n’ roll... but not like we knew it!

Γιατί ο χώρος - ή, αν προτιμάτε, το marketing share - για τέτοια συγκροτήματα και τις δαπανηρές (όχι λόγω ματαιοδοξίας ή αμετροέπειας, αλλά εξαιτίας των απαιτήσεων της μουσικής τους...) παραγωγές τους στενεύει, περιορίζεται και σύντομα δεν θα υπάρχει καθόλου. Οι rock μπάντες στις οποίες επιτρέπεται ακόμα να κάνουν ακριβές παραγωγές είναι μόνο κάποιες που είχαν κάνει μεγάλη επιτυχία την προηγούμενη δεκαετία και τις περισσότερες φορές πιο πρόσφατα αναγκάστηκαν να κάνουν κάποιες εκπτώσεις στην ποιότητά τους ή έστω πιο εύπεπτη τη μουσική τους καθιστώντας την έτσι πιο κατάλληλη για ευρύτερη κατανάλωση και πλέον πωλούνται με βάση το όνομα και τον μύθο τους παρά την αξία του υλικού τους, με ενδεικτικά παραδείγματα τους U2, τους Metallica και τους Red Hot Chili Peppers.

Από την άλλη μεριά ο αντίλογος λέει ότι συνήθως ο πρώτος δίσκος μεγάλων συγκροτημάτων είναι εκείνος που χαρακτηρίζει την πορεία τους στη συνέχεια, είναι ο δίσκος όπου δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό, έστω και με ελάχιστα μέσα, αλλά η ορμή, η δύναμη και η αποφασιστικότητα του ξεκινήματος υπερβαίνει τις όποιες αδυναμίες της παραγωγής και σε συνεπαίρνει. Και υπάρχουν πολλά παραδείγματα για να υποστηρίξουν αυτό το επιχείρημα, όπως οι Rage Against The Machine, οι Pearl Jam και οι Smashing Pumpkins.

Εσκεμμένα αφήνω εκτός της συζήτησης την electronica γιατί η εξέλιξή της από ένα σημείο και μετά ήταν παράλληλη με αυτή της τεχνολογίας των υπολογιστών και του Internet και χρήζει διαφορετικής ανάλυσης. Δεν χρειάζεται επίσης να αναφερθούμε χωριστά στην ελληνική πραγματικότητα, γιατί, στη συγκεκριμένη τουλάχιστον περίπτωση, συμβάδισε με τη διεθνή και κινήθηκε στην ίδια λογική με εκείνη, οπότε τα παραπάνω καλύπτουν και αυτήν.

Με την άνθηση της ελληνικής ροκ σκηνής, μαζί με τους «μπροστάρηδες» της, όπως τα Ξύλινα Σπαθιά και οι Τρύπες, προωθήθηκαν και αρκετά άλλα συγκροτήματα σαν τους Διάφανα Κρίνα, Ψόφιοι Κοριοί, Ενδελέχεια και πολλοί άλλοι. Πού είναι σήμερα όλα αυτά τα γκρουπ; Τα περισσότερα έχουν διαλυθεί ή βρίσκονται στην αφάνεια, είναι η απάντηση...

Ουσιαστικά το μόνο που έχει απομείνει από τον οργασμό του ελληνικού ροκ που διήρκεσε για περισσότερο από μια δεκαετία είναι κάποιες μεμονωμένες φυσιογνωμίες, όπως του Γιάννη Αγγελάκα, του Παύλου Παυλίδη ή του Θάνου Ανεστόπουλου (πρώην Διάφανα Κρίνα). Όλα αυτά βέβαια μιλώντας από πλευράς εμπορικής δυναμικής, γιατί στο underground τα πράγματα... βράζουν όπως πάντα και ίσως περισσότερο από ποτέ... Είναι όμως αυτό ακριβώς το underground, στη χώρα μας όπως και σε όλο τον κόσμο, το οποίο επικοινωνεί και διαθέτει τη μουσική του μέσω Internet, κλείνοντας έτσι οριστικά τον προηγούμενο κύκλο, ενώ ο καινούργιος έχει ήδη ανοίξει και εξελίσσεται σε καθημερινή βάση και με ιλιγγιώδεις ρυθμούς.

Συμπερασματικά μπορεί πλέον όλοι να έχουμε πρόσβαση και να απολαμβάνουμε το σύνολο σχεδόν της σύγχρονης μουσικής μέσω του Internet και του downloading, αλλά ας συνειδητοποιήσουμε ότι ταυτόχρονα αυτή είναι η αιτία που δεν θα ξαναδούμε ποτέ συγκροτήματα σαν τους Pearl Jam, τους Smashing Pumpkins ή ακόμα και τους Rage Against The Machine να περιοδεύουν σε όλο τον κόσμο, να ακούγονται σε όλους τους ραδιοφωνικούς σταθμούς και να ξέρει τα τραγούδια τους όλος ο κόσμος.

Πιο απλά αυτός είναι ο λόγος που δεν θα ξαναδούμε ποτέ rock stars, είτε τους πιο «παραδοσιακούς» της δεκαετίας του ’70 είτε τους «εναλλακτικούς» εκείνης του ’90... Όσο για το μέλλον, το αν δηλαδή υπάρχει περίπτωση να αλλάξει ξανά η κατάσταση; Χωρίς να διεκδικώ ρόλο προφήτη, το μόνο που μπορώ να πω, παραλλάσσοντας ένα τίτλο τραγουδιού του σπουδαίου Gil Scott - Heron («The Revolution Will Not Be Televised», πόσο διορατικό αλήθεια όταν ήταν μόλις 1971...) είναι ότι «the revolution will be digitized». Και όποιος δεν καταλαβαίνει τι σημαίνει αυτό είναι σίγουρο ότι θα βρεθεί όχι μόνον εκτός της οποιασδήποτε επανάστασης αλλά και... «εκτός νυμφώνος» όσον αφορά κάθε πολιτισμική αλλά ακόμα και κοινωνική εξέλιξη...

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΛΑΠΟΘΑΡΑΚΟΣ

[* Ο τίτλος είναι μια παραλλαγή του «Video Killed The Radio Star» των Buggles, ενός ευφυέστατου και λίαν προφητικού τραγουδιού του 1980, που σηματοδότησε την αμέσως προηγούμενη εποχή κοσμογονικών αλλαγών στη δισκογραφία και γενικότερα στο μουσικό γίγνεσθαι, αυτήν της έλευσης του βίντεο και της κυριαρχίας και τελικά του θριάμβου του στοιχείου της εικόνας επάνω σε αυτό του ήχου. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι με υποδειγματική ειρωνεία, από αυτή που μόνον η Ιστορία επιφυλάσσει στα υποκείμενά της, όταν ξεκίνησε το MTV to 1981 το βίντεο κλιπ του συγκεκριμένου τραγουδιού ήταν το πρώτο που μετέδωσε...]